Opera sanatçısı Şebnem Ünal: “Bugün opera sanatçısı, opera dillerine hakim olmak zorunda”

Yayın: 08 Ekim 2024 GÜNDEM, MAGAZİN, MÜZİK

İstanbul Atlas Üniversitesi, dünyada ve ülkemizde bir ilki gerçekleştirerek 1. Ulusal Şarkı Çevirisi Kongresi’ni düzenledi. İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi İngilizce Mütercim ve Tercümanlık bölümü tarafından düzenlenen, MESAM’ın ve Söylem Filoloji Dergisi’nin de katkılarda bulunduğu kongrede, şarkı çevirisinin tarihsel gelişiminden çeviride ortaya çıkan müzikal ve anlamsal zorluklara kadar pek çok farklı konu uzmanları tarafından değerlendirildi. İstanbul Üniversitesi Opera Bölümü Öğretim Üyesi ve opera sanatçısı Prof. Dr. Şebnem Ünal, artık opera sanatçısının opera dillerine hakim olması gerektiğini vurguladı. Ünal, “Eskiden güzel sesi olmak yeterliydi, bugün dillere çok sadık kalmak, hatta dillerin inceliklerine ve alt anlamlarını ortaya çıkaracak oyunculuk bilmesi lazım. Özellikle uluslararası alanda olan sanatçıların şan kadar dil de çalışmaları gerekiyor. Dünya bunu talep ediyor” dedi. Kongrenin onur konuğu, Tanju Okan’ın Kadınım’ından Nükhet Duru’nun Beni Benimle Bırak’ına kadar çok sayıda önemli şarkıya imza atan, Türkiye’nin en önemli söz yazarlarından yaşayan efsane Mehmet Teoman oldu.

İstanbul Atlas Üniversitesi Vadi Kampüsü Ralph A. Defronzo Oditoryumu’nda düzenlenen 1. Ulusal Şarkı Çevirisi Kongresi, şarkı çevirisi alanında çalışan müzisyen ve akademisyenleri bir araya getirdi.

Alaz Pesen, kongrenin açılışını çeviri şarkıyla yaptı

1.Ulusal Şarkı Çevirisi Kongresi Düzenleme ve Bilim Kurulu Başkanı, İstanbul Atlas Üniversitesi İngilizce Mütercim-Tercümanlık Bölümü öğretim üyesi ve Türkiye Musiki Eseri Sahipleri Meslek Birliği (MESAM) asil üyesi müzisyen Alaz Pesen, “Şarkı Çevirisinde İlkler” başlıklı açılış konuşmasında şarkı çevirisinin gölgede kalan bir alan olduğunu belirterek şarkı çevirisinin çeviribilim araştırmalarında 2000’li yıllarda özellikle pop müzik alanında önem kazanmaya başladığını söyledi. Bu alanda yapılan ilk çalışmalara değinen Pesen, kongrenin açılışını geçen dönem İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi’ni birincilikle bitiren öğrencisi Ömer Yılmaz’ın Filistinli çocuklar için çevirdiği şarkıyı seslendirerek ve hayatın her alanında kapsayıcılığın öneminin altını çizerek gerçekleştirdi. Pesen’e işaret dili tercümanı Serpil Sadak sahnede eşlik ederek şarkıyı eşzamanlı olarak Türk İşaret Diline çevirdi.

Prof. Dr. Ayşe Ayçiçeği Dinn: “Kongre şarkı çevirisi alanına önemli katkılar sunacak”

İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ayşe Ayçiçeği Dinn, açılış konuşmasında kongrenin düzenlenmesinde katkıları olan hocalara teşekkür etti. Üniversitenin akademik çalışmalarını ve sosyal sorumluluk faaliyetlerini çok önemli bulduğunu belirterek kongrenin beklenenden çok daha fazla ilgi gördüğünü söyledi. Kongrenin önümüzdeki yıllarda uluslararası katılımla da gerçekleşmesini temenni ettiğini, yapılan çalışmaların alana önemli katkılar sunacağını söyledi.

Şirin Tufan: “Bilime çoğulcu bakmak gerekli”

İngilizce Mütercim-Tercümanlık Bölüm Başkanı öğretim üyesi Şirin Tufan da üniversite olarak sanat ve bilimi bir arada yürütmeye çalışarak bu tür etkinlikler düzenlemekten duydukları memnuniyeti dile getirdi. Disiplinler arası çalışmaların önemini vurgulayan Tufan, bilime çoğulcu bakmak gerektiğini, yoğun bir katılımla gerçekleşen kongrenin bu anlamda çok önemli katkılar sunacağını söyledi.

Prof. Şebnem Ünal: “Opera sanatçısı bugün opera dillerine de hakim olmalı”

Açılış konuşmalarının ardından çağrılı konuşmacı İstanbul Üniversitesi Opera Bölümü Öğretim Üyesi ve opera sanatçısı Prof. Şebnem Ünal, “Opera Çevirisi” başlığıyla yaptığı konuşmasında opera çevirisinin çok büyük bir evren olduğunu belirterek operanın tiyatro ve müzik olmak üzere iki sanat dalı üzerinde yükseldiğini söyledi. Ünal, operanın doğuşu, gelişiminden tarihinden başlayarak günümüze kadar gelen süreçte özellikle opera çevirilerinde söz ve müzik uyumunun önemini vurguladı, bu alandan örneklere yer verdi.

“Orijinal dilde söylemek bir sorumluluk yüklüyor”

Opera eserlerinde yapılan çevirilerde anlam kaymaları yaşandığını belirten Ünal, opera sanatçısının hem ana diline hem de eserin yazıldığı dile hakim olması gerektiğini vurguladı. Ünal, “Orijinal dilde söylemek ve anlamak artık bugün belki de opera solistlerine bir sorumluluk daha yüklüyor. Çünkü artık kendi dilinizin rahatlığına yaslanmak yok. İtalyanca, Fransızca, Almanca, Rusça operalar bile artık orijinal dilleriyle söyleniyor. Artık opera sanatçısının opera dillerine daha hakim olması gerekiyor. Eskiden güzel sesli olmak yeterliydi, bugün dillere çok sadık kalmak, hatta dillerin inceliklerine ve alt anlamlarını ortaya çıkaracak oyunculuk bilmesi lazım. Yoksa bir papağan gibi ezberlemek yetmiyor. Özellikle uluslararası alanda olan sanatçıların şan kadar dil de çalışmaları gerekiyor. Dünya bunu talep ediyor” dedi.

Caz, Müzikal Tiyatro ve Opera Çevirisi tartışıldı

Kongre eş zamanlı oturumlarla devam etti. Alaz Pesen’in moderatörlüğünde gerçekleştirilen “Caz, Müzikal Tiyatro ve Opera Çevirisi” başlıklı oturumda akademisyen Seta Kürkçüoğlu, “İlk Kez Türkçe Olarak Sahnelenen Opera Eserlerinde Karşılaşılan Vokal Yorumlama Problemleri”, müzikal tiyatro sanatçısı-akademisyen Sitare Bilge, “Müzikal Tiyatroda Şarkı Çevirisinin Grease Müzikali Bağlamında İncelenmesi”, Türk caz vokal Sanat Deliorman “Dil Engelini Doğaçlayarak Aşmak: Biz Cazcının Gözünden Şarkı Çevirisine Farklı Bir Bakış” başlıklı sunumlarıyla değerlendirmelerde bulundu.

“Şarkı çevirisi ve edebiyat” ilişkisi değerlendirildi

İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi öğretim üyesi Şirin Tufan moderatörlüğünde gerçekleşen “Şarkı Çevirisi ve Edebiyat” başlıklı bir başka oturumda Elif Arslanoğlu ve akademisyen Arsun Uras, “Göstergelerarası Çeviri ve Çok Modluluk Işığında Bir Romanın Müzikale Dönüşümü”; Esra Çimen Karayürek “Şarkı Çevirilerine Metinlerarası Bir Bakış: Sessiz Gemi ve Do Do Do Do Si Re Re Örneği”; Hande Kolat “Cummings’den Yeni Türkü’ye ‘Yağmurun Elleri’: Anlam Eşdeğerliği ve Peter Low’un Pentathlon Prensipleri Çerçevesinde İncelenmesi” başlıklı sunumlarında şarkı çevirisinin edebiyatla ilişkisine farklı açılardan yaklaşıldı.

Kuramdan uygulamaya şarkı çevirisi ele alındı

Çağrılı Konuşmacı MESAM Genel Sekreteri Ali Haydar Yıldız’ın “Adapte Eser Nedir?” başlıklı konuşmasıyla katıldığı kongrenin öğleden sonraki “Kuramdan Uygulamaya Şarkı Çevirisi” başlıklı oturumunda moderatörlüğü İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü’nden öğretim üyesi Hande Kolat gerçekleştirdi. Bu oturumda Başak Ergil, “Şarkı Çevirisinde Çevirmenin Sesi: Alaz Pesen Çevirilerinde Müzikal Anlatı ve Çevirmenin Çoklu Sesi”; Burcu Yaman “Bir Şarkıyı Çevirmek Sadece Kelime Aktarımı Mıdır Yoksa Duygu Aktarımı Mıdır?”; Güneşnaz Kuru Pazarlıoğlu ve Arsun Uras “Pentatlon İlkesi Bağlamında Şarkı Çevirisi Üzerine Bir Değerlendirme: High School Musical II” ve Oğuz Sağdıç, “Şarkı Çevirisinde Çeviri Sadakati ve Prozodi Uyumu İkilemi” başlıklı sunumlarıyla kongreye katıldı.

“Geçmişten Geleceğe Şarkı Çevirisi” başlıklı bir başka oturum, İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi öğretim görevlisi Fatih Ceran moderatörlüğünde gerçekleşti. Özgür Çavuşoğlu “Şarkı Çevirisi: Türk(çe) Pop Müziğinin Doğuşu ve Gelişiminde Çevirinin Rolü”; Selçuk Eryatmaz “İki On Yıl Arasında: Laflar’dan Palavra’ya, Aşk Kuğusu’dan Düşünme Hiç’e”; Zeynep Güneş Özünal ve Nesibe Özgül Turgay “Yeşilçam Sinemasında Türk Pop Müziğinde Şarkı Çevirileri Bağlamında ‘Milyonzade’ Şarkısı Örneği” ; Mahmut Serhan Altan ve Naci Serhat Başkan “Yapay Zekanın Duygusal Yolculuğunda Şarkı Çevirisine Alternatif Bir Bakış” başlıklı konu başlıklarıyla kongrede yer aldı.

Çağrılı konuşmacı Boğaziçi Üniversitesi Çeviribilimi öğretim üyesi Jonathan Maurice Ross’un “Keklikten Bıldırcına, Mavilimden Baby Blue’ya: İngilizceye Türkü Çevirisi” başlıklı konuşmasının ardından İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi öğretim üyesi Gökben Güçlü moderatörlüğünde gerçekleştirilen “(Kül)türlerarası Diyalog, Sinema ve Politika” başlıklı oturumda Nesibe Çakır, “Les aventures de Ladybug et Chat Noir isimli Animasyon Filmi Şarkılarının Çevirileri Üzerine Göstergebilimsel Bir Değerlendirme”; İmge Yıldırım “Şarkıdan Romana, Romandan Sinemaya: Türlerarası Çeviri Örneği Olarak Fosforlu Cevriye”; Fatih Ceran “1980 sonrası Türkiye’sinde Seçim Şarkıları: Siyasi Yelpazenin Göstergelerarası Çeviri Üzerinden Kısa Bir Değerlendirilmesi” ve Şirin Tufan “Şarkı Çevirisi: Kültürlerarası Diyaloğun Birleştirici Gücü Olarak Balkanlar Örneği” başlıklı sunumlarını gerçekleştirdi.

Onur Konuğu “Kadınım” ve “Beni Benimle Bırak” Şarkılarının Söz Yazarı Mehmet Teoman

1.Ulusal Şarkı Çevirisi Kongresi, “Onur Konuğu Mehmet Teoman: Pop Müzik ve Şarkı Çevirisi Özel Video Gösterimi”nin ardından şarkı çevirmeni-sanatçılar Sanat Deliorman, Sitare Bilge ve Alaz Pesen’in Tadımlık Şarkı Çevirisi Dinletisi ile sona erdi.